بسم الله الرحمن الرحیم

شش راهکار ساده برای تقویت فن بیان

تقویت فن بیان و برخوردار بودن از فن بیان قوی و قدرتمند یک از برجسته ترین ویژگی افرادی است که در ارتباطات انسانی سودای تاثیرگذاری بر دیگران را دارند. اگر می خواهید در روابط انسانی تاثیرگذار باشید و قدرتمند جلوه کنید باید علاوه براینکه از نظر محتوایی و تسلط فکری به حوزه کاری خود، سرآمد باشید، قابلیت ارائه توانمندی ها و شایستگی های خود را هم داشته باشید. 

  اگر شما نتوانید آنچه را که هستید، به دیگران ارائه کنید، توانایی و تخصص شما از دید دیگران پنهان می شود و به نظر آن ها نمی آید. عدم تقویت فن بیان می تواند فرصت های بسیاری که منجر به ارتقای موقیعت و جایگاه کاری و اجتماعی شما شود را از بین ببرد.  یک لغزش ساده در نحوه ی صحبت کردن شما می تواند به قیمت از دست رفتن یک فرصت عالی باشد. در ادامه به 6 راهکار ساده برای تقویت فن بیان می پردازیم.

1- ارائه ی ایده ذهنی و قصه گویی برای کودکان

باید بتوانید، تا جای ممکن با عبارت ساده و بدون تکلف، آنچه را که در ذهن دارید را به مخاطب  منتقل کنید. اگر می خواهید بدانید چگونه فن بیان خوبی داشته باشیم باید ابتدا با کودکان که نسبت به همتایان بزرگسال، از تجربه کمتری برخوردار هستند، تمرین کنید. صحبت کردن با کودکان نیاز به سادگی و صراحت در کلام دارد و به حفظ خط ذهنی و تقویت فن بیان کمک شایانی می کند. 

فراموش نکنید که صحبت کردن با کودکان کار ساده ای نیست. در بسیاری از کشورهای پیشرفته وقتی می خواهند برای کودکان کتاب بنویسند از متخصص ترین و دانشمند ترین افراد آن حوزه دعوت به عمل می آورند. علت آن است که زمانی شما می توانید در مورد یک موضوع با کودکان صحبت کنید که آن موضوع را بتوانید ساده کنید و با مثال و تصویر آن را منتقل کنید و این کار نیاز به دانش و معرفت دقیق و عمیق دارد. 

امروزه حتی کتاب های فلسفی را هم به زبان ساده و به صورت قصه و داستان برای کودکان و نوجوانان تهیه می کنند. پس اگر نمی توانید در مورد موضوع مورد نظر با کودکان صحبت کنید، بدانید که هنوز نسبت به آن موضوع از درک و فهم عمیق و دقیقی برخوردار نیستید.

تمرین تقویت فن بیان: قصه گویی برای کودکان

یکی از تمریناتی که من همیشه در کلاس فن بیان و همچنین کارگاه فن بیان و سخنرانی، روی آن تاکید می کنم و از هنرجویان می خواهم که آن را جدی بگیرند، قصه گویی برای کودکان است. یکی از بهترین تمرین های فن بیان برای یادگیری لحن مناسب و تقویت فن بیان، همین مورد است. علت آن است که کودکان بسیار صادقانه و صمیمانه حس و احساس خودشان را از نحوه فن بیان شما ابراز می کنند.

اگر از نحوه فن بیان شما کسل شوند، بلافاصله آن را می گویند. اگر شما شمرده سخن نگویید و تندتند و سریع سخن بگویید، بلافاصله به شما می گویند که آرامتر و آهسته تر صحبت کنید. اگر صدای شما بیش از حد بالا برود و یا از طرف دیگر آهسته سخن بگویید بلافاصله به شما تذکر می دهند. از این نظر کودکان ملاک و معیار و سنگ محک خوبی برای ارزیابی فن بیان شما هستند.

2- تمرین مکالمه

یکی از مواردی که می تواند به تقویت فن بیان کمک کند خود فعل صحبت کردن و حرف زدن است. عوامل متعددی است که باعث شده است که قدرت کلامی ما کاهش پیدا کند و اصطلاحا ما تبدیل به آدم های کم حرف بشویم. یکی از مهمترین این عوامل تکنولوژی مدرن است. وسایل ارتباطی گسترده ای که به دلیلی رشد علمی و تکنولوژی بشر در قرن حاضر در دسترس ما قرار گرفته است باعث شده است که ارتباطات کلامی به شدت کاهش پیدا کند.

نقش وسایل ارتباط جمعی و تکنولوژی مدرن در کاهش ارتباطات کلامی

رادیو، تلوزیون، موبایل، اینترنت، شبکه های مجازی و کنسول های بازی باعث شده است که وقت زیادی از انسان مدرن که در دنیای سنت صرف ارتباطات انسانی و رفت آمدهای خانوادگی و مهمانی ها و ضیافت های دوستانه می شد، گرفته شود. امروز نه تنها این ارتباطات بسیار کاهش یافته است که حتی زمانی هم که در چنین مجالسی حضور می یابید باز هم افراد بسیاری را می بینید که دایما با موبایل خود بازی می کنند.

اگر سری به متروها و اتوبوس های شهری و یا آرایشگاه ها و مکان هایی از این دست بزنید هم می توانید تصویر سکوت دسته جمعی و کار کردن با تلفن های همراه را مشاهده کنید. در صورتی که بسیاری از مکالمه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در همین محیط ها شکل می گرفت.

به شما توصیه می کنم که اگر می خواهید از فن بیان قوی و قدرتمند برخوردار باشید، هیچ فرصتی را برای گفتگو و سخن گفتن در متروها، اتوبوس ها، آرایشگاه ها، استادیوم های ورزشی و یا مهمانی ها و مجالس و اگر هیچ کدام از این موارد اتفاق نیافتاد با اعضای خانواده و دوستان صمیمی خود، از دست ندهید. نفس سخن گفتن به مرور زمان در شما توانمندی های کلامی بسیاری را ایجاد می کند و منجر به تقویت فن بیان می شود که بدون آن امکان پذیر نیست.

 3- خبرخوانی

شاید تعجب کنید که خبرخواندن چگونه می تواند منجر به تقویت فن بیان شود. مطابق آنچه در راهکار دوم توضیح دادم صحبت کردن و سخن گفتن، خود یکی از عواملی است که می تواند منجر به تقویت فن بیان شما شود.

اما اگر کسی بخواهد از هر فرصتی برای سخن گفتن و ارتباط برقرار کردن با دیگران استفاده کند باید به اندازه کافی هم موضوع برای صحبت کردن داشته باشد. خواندن خبر این فرصت را در اختیار شما قرار می دهد که بتوانید با داشتن موضوعات متنوع و به روز با دیگران ارتباط برقرار کنید. 

توصیه من این است که در صفحات مجازی خود مانند اینستاگرام، کانال های خبرگزاری های معتبر و رسمی را اضافه کنید. البته بسیار مهم است که خبرگزاری های معتبر را با خط مشی و سمت و سوی سیاسی متفاوت انتخاب کنید، تا قدرت تحلیلی شما را نسبت به مسائل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی روز افزایش دهد. این کار باعث می شود شما به راحتی توانید با دیگران در مورد موضوعات مختلف صحبت کنید.

ضمنا نکته دیگری که در این بین بسیار اهمیت دارد موضوع دانایی و آگاهی است. وقتی شما نسبت به موضوعات مختلف صاحب اطلاع و آگاهی می شوید، ناخودآگاه تمایل پیدا می کنید که این آگاهی را با دیگران به اشتراک بگذارید و در مورد آن با دیگران صحبت کنید. این مسئله مهمترین انگیزش برای سخنرانی و سخن گفتن است که در نهایت منجر به تقویت فن بیان می شود.

ایجاد تمایز در اعتبار خبر

آخرین نکته ای که در این تمرین و راهکار نهفته است ایجاد تمایز است. 99 درصد افراد معمولا خبرها را از طریق فضای مجازی و نه از طریق خبرگزاری های معتبر و رسمی دریافت می کنند. این کار باعث می شود که شما نسبت به خبرهای فضای مجازی قابلیت بیشتری برای سخن گفتن پیدا کنید.

بعد از مدتی در جمع دوستان و خانواده خود به مرجع خبر تبدیل می شوید. این مسئله باعث مشارکت بیشتر شما در ارتباطات و به تبع آن سخن گفتن و تقویت فن بیان می شود. هر قدر شما بستری را فراهم کنید که به سخن گفتن بیشتر شما منتهی شود قطعا در تقویت فن بیان شما هم موثر خواهد بود.

4- کتاب خواندن

نه تنها کتابخوانی می تواند در رشد شخصیت و پرورش تفکر و اندیشه شما تاثیرگذار باشد که می تواند در تقویت فن بیان شما به صورت غیرمستقیم تاثیر داشته باشد. البته این نکته را فراموش نکنید که نحوه کتابخوانی کسانی که به دنبال تقویت فن بیان خود هستند با کسانی که با مقاصد دیگر کتاب می خوانند متفاوت است.

در هر صورت ما برای تقویت فن بیان نیاز به سخن گفتن و محتوای تحلیلی داریم. این مسئله در کتاب خواندن تبلور و بروز و ظهور می یابد. کتاب خواندن باعث دسترسی به موضوعات بکری می شود که شما به راحتی می توانید آن را با دیگران به اشتراک بگذارید.

تبادل نظر و بحث در مورد محتوای کتاب

باز هم تاکید می کنم، ما برای تقویت فن بیان کتاب می خوانیم و پس از آن عامدانه و آگاهانه با اطرافیان در مورد آنچه که خوانده ایم بحث و تبادل نظر می کنیم. این مورد باعث می شود ذهن برای سخن گفتن و تحلیل کردن پرورش پیدا کند و از ورزیدگی لازم برخوردار شود.

البته در این مقال نمی شود به نحوه مطالعه صحیح و انتخاب کتاب پرداخت ولی همین قدر بگویم که خواندن هر کتابی به این پرورش ذهن کمک نمی کند. مطالعه کتاب های برجسته و معتبر در حوزه های ادبیات، تاریخ، فلسفه، سیاست، جامعه شناسی، اقتصاد و دین می تواند در این زمینه بسیار موثر باشد.

5- آواز خواندن

یکی از مظاهر اصلی فن بیان قوی، برخوردار بودن از صدای ورزیده و پرورش یافته است. به نظر من یک صدای قدرتمند یعنی یک انسان قدرتمند. اگر شما عمیق ترین مفاهیم را با یک صدای معمولی بیان کنید، توجه دیگران را جلب نمی کند. ولی اگر معمولی ترین کلمات و مفاهیم را با یک صدای ورزیده و استاندارد بیان کنید، بلافاصله روی دیگران تاثیر می گذارید و می توانید به راحتی اعتماد آن ها را جلب کنید.

تاثیر زندگی مدرن شهری روی کیفیت صدا

زندگی شهری و شهرنشینی باعث شده است که کیفیت صدای بسیاری از افراد افت کند و از صدای قدرتمندی برخوردار نباشند. در هر صورت فرهنگ زندگی شهرنشینی همیشه توصیه به آهسته صحبت کردن و در بسیاری از موارد هم به سکوت کردن است.

اگر کسانی که از کودکی در شهرها زندگی کرده اند، به روستاها بروند و با آن ها هم صحبت شوند، در بدو آشنایی احساس می کنند که آن ها به جای آن که با هم صحبت کنند با هم دعوا می کنند. چون آن گام صدا و اندازه صدا در زندگی شهرنشینی صرفا برای دعوا و تنش های ارتباطی استاده می شود.بنابراین برای کسانی که در شهرها زندگی می کنند تمرین های صداسازی و تقویت فن بیان از ضرورت بیشتری برخورار است. 

تمرین تقویت فن بیان

یکی از مهمترین تمرین هایی که می تواند در این زمینه موثر باشد آواز خواندن است. این تمرین سبب می شود که به تدریج با صدای خود بیشتر آشنا شوید و قابلیت ها و نقاط ضعف صدای خود را کشف کنید. افرادی که با علم موسیقی آشنا هستند که چه عالی و اگر هم این طور نیست می توانید با گوش دادن به آهنگ های کلاسیک و تقلید کردن این کار را انجام دهید.

هدف از این تمرین اجرای دقیق نت های موسیقی نیست. بلکه هدف تمرین صداسازی و افزایش تسلط به زیر و بم صداست. توصیه می کنم حتما صدای خود را ضبط کنید و بارها و بارها به آن گوش دهید. این کار در شناخت صدا خودتان بسیار کمک کننده است و در تقویت فن بیان بسیار تاثیرگذار است.

تنفس صحیح در فن بیان

البته این نکته هم قابل ذکر است که بدون تنفس صحیح، شما نمی توانید از کیفیت صدای فوق العاده ای برخوردار شوید. تنفس سینه ای می تواند تا 50 درصد کیفیت صدای شما را کم کند. تنفس شکمی و دیافراگمی است که شما را برای رسیدن به حداکثر ظرفیت تولید صدا نزدیک می کند.

تمرین های تنفسی زمان بر است و حداقل بین یک تا سه ماه طول می کشد تا بتوانید به تنفس صحیح در سخنرانی دست پیدا کنید. تمرین های تنفسی و صداسازی یکی از مهمترین و موثرترین تمرینات برای تقویت فن بیان است.

 6- افزایش دایره واژگان

  یکی از نقاط ضعف بسیاری از افراد فقر واژگان است. به همین خاطر، آنچه که در ذهن دارند را نمی توانند با همان کیفیات ذهنی به کلمه تبدیل کنند و آن را ارائه کنند. به همین سبب در بسیاری از موارد اتفاق می افتد که وقتی موضوعی را بیان می کنند، به دلیل به کار نبردن کلمات مناسب و درخور، مخاطب دچار سوءتفاهم و یا اشتباه در فهم و درک مطلب می شود.

تمرین تقویت دایره واژگان

1- خواندن کتاب و متون ادبی

یکی از مهمترین تمرین های افزایش دایره واژگان، خواندن کتاب ها و متون ادبی مانند نثر و شعر است. خواندن دیوان شعرای برجسته مانند حافظ، سعدی، مولانا، فردوسی، اخوان، نیما و … می تواند در این زمینه تاثیر شگرفی داشته باشد. البته به این نکته توجه داشته باشید افزایش دایره واژگان به صورت تدریجی و زمان بر رقم می خورد. شما نمی توانید ظرف مدت یک هفته یا یک ماه دایره واژگان کاربردی خود را غنی کنید. 

2- فرهنگ طیفی یا تزاروس

راه دیگر برای افزایش دایره واژگان استفاده از فرهنگ طیفی یا تزاروس است. کارکرد فرهنگ طیفی عکس لغت نامه است. وقتی ما یک لغت را می دانیم ولی معنای آن را نمی دانیم به لغت نامه رجوع می کنیم و معنا و مفهوم آن را پیدا می کنیم. اما زمانی است که ما معنا و مفهوم را می دانیم ولی برای بیان آن، واژه و کلمه به اندازه کافی در اختیار نداریم.

به عنوان مثال می خواهیم در مورد آزادی صحبت کنیم و یا در مورد سیاست صحبت کنیم ولی واژه های لازم و پرکاربرد آن حوزه را نمی دانیم. این مشکل با فرهنگ طیفی یا تزاروس برطرف می شود. خوشبختانه این که، اولین و تنهاترین کتاب فرهنگ طیفی فارسی به همت انتشارات هرمس چند سالی است که در پیشخوان کتابخانه ها موجود است.

نویسنده کتاب آقای جمشید فراروی است. شما می توانید با تهیه این کتاب و کار کردن با آن دایره واژگان خود را افزایش دهید.

3- به هر آنچه می شنوید دقت کنید

خاطرم هست در یکی از مهمانی های خانوادگی که مشغول صحبت بودیم، تلوزیون هم روشن بود و من نیم نگاهی هم به برنامه لوزیون داشتم. برنامه در مورد شهدای دفاع مقدس بود. مجری برنامه از یکی از شهدای مشهور جنگ با عنوان شهید شهیر یاد کرد.

ترکیب بسیار زیبایی بود که من در سخنرانی هایم از آن استفاده نکرده بودم و شاید از آن روز به بعد صدها بار از این ترکیب در سخن گفتنم استفاده کرده ام. این موضوع را از این بابت گفتم که متوجه باشید در هر زمان و در هر مکانی می توانید این تمرین ها را انجام دهید.

4- استفاده از واژگان جدید در مکالمه روزمره

اولین کاری که شما باید برای افزایش دایره واژگان انجام دهید این است که از امروز به بعد هر کتابی یا مقاله ای را که می خوانید و یا هر سخنی را که شنیدید، اگر کلمه و یا ترکیب زیبایی را شنیدید، باید آن را در دفترچه جداگانه ای یادداشت کنید. البته امروزه به راحتی شما می توانید در تلفن همراهتان آن ها را ذخیره کنید.

در مرحله بعد بایداین واژگان را عامدانه و آگاهانه در مکالمات روزمره خود استفاده کنید. هر قدر در استفاده از واژگان و ترکیبات جدید حرص بیشتری به خرج دهید در زمان کوتاهتری آن واژه یا کلمه به دایره واژگان کاربردی شما اضافه می شود.